Hoe herken je beperkte gezondheidsvaardigheden?

Bij de Alliantie Gezondheidsvaardigheden krijgen we vaak de vraag: hoe kan ik gezondheidsvaardigheden meten? Waarop de tegenvraag komt: Waarom en wat wil je meten? 
En de vraag: hoe herken je beperkte gezondheidsvaardigheden? 

In dit artikel leggen we kort uit:

• waarom het altijd belangrijk is om rekening te houden met in welke mate iemand informatie kan vinden, begrijpen, beoordelen en toepassen
• hoe je beperkte gezondheidsvaardigheden kunt herkennen
• wanneer het meten van gezondheidsvaardigheden wel en wanneer dit niet noodzakelijk is
• op welke manier en voor welke doeleinden je kunt meten

Wat zijn gezondheidsvaardigheden?

Er zijn verschillende definities van gezondheidsvaardigheden. In een korte definitie spreken we vaak van het kunnen vinden, begrijpen, beoordelen en toepassen van informatie over zorg, preventie en gezondheid. Meer uitgebreide definities omvatten ook psychologische kenmerken die van invloed kunnen zijn op deze vaardigheden. Denk aan zelfvertrouwen, motivatie, kritisch vermogen, mentale welbevinden en sociale vaardigheden.

Angst, onzekerheid of het horen van bijvoorbeeld slecht nieuws is van invloed op iemands vermogen om informatie te kunnen verwerken.  In hoeverre iemand informatie vindt, begrijpt, beoordeelt en toepast, kan verschillen van moment tot moment en is ook afhankelijk van de context.

Gezondheidsvaardigheden: herkennen of meten?

De keuze voor herkennen van problemen met gezondheidsvaardigheden of het daadwerkelijk meten van iemands gezondheidsvaardigheden hangt af van het beoogde doel.

Voor het afstemmen van communicatie op gezondheidsvaardigheden is meten niet noodzakelijk. We weten immers dat een groot deel van de populatie (één op de vier) beperkte gezondheidsvaardigheden heeft. Die aantallen liggen nog hoger bij ouderen of bij mensen die zeggen een slechtere gezondheid te hebben.

Belangrijker is controleren hoe jouw informatie en communicatie overkomt. Schriftelijke en digitale informatie kun je testen op begrijpelijkheid met ervaringsdeskundigen, bijvoorbeeld met de Taalambassadeurs van Stichting ABC. Bij mondelinge communicatie kan dat via de terugvraagmethode. De feedback die je hiermee krijgt geeft ook inzicht: kan ik op dit niveau verder communiceren, of moet het voor deze persoon iets begrijpelijker?

Zowel het herkennen als meten van beperkte gezondheidsvaardigheden is vaak lastig. Voor het herkennen bestaan gelukkig wel wat hulpmiddelen. Maar het is dus goed om te weten dat één op de vier mensen het lastig vindt om informatie te begrijpen. En om hier altijd rekening mee te houden.

(beperkte) gezondheidsvaardigheden: altijd handelen

Vaardigheden zijn niet statisch. Of iemand je goed begrijpt, verschilt dus van moment tot moment. In mondelinge communicatie is het is belangrijk om altijd de terugvraagmethode toe te passen. Met deze gesprekstechniek leer je als zorgverlener hoe jouw informatie over is gekomen. Zo kun je direct handelen en zorgen dat de ander begrijpt wat jij wilde overbrengen. En dat jij begrijpt wat de ander over wilde brengen.   

Tips:

• Gebruik de terugvraagmethode, oefen online met deze gratis training.
• Volg de e-learning: Effectieve communicatie in de zorg.
• Gebruik de checklist eenvoudige communicatie.

Hoe kun je gezondheidsvaardigheden meten

Het meten van gezondheidsvaardigheden op individueel niveau voegt niet altijd iets toe. Bijvoorbeeld niet in bovenstaand situatie.

Meten is wel van belang om de vaardigheden van populaties in kaart te brengen. Denk bijvoorbeeld aan wetenschappelijk onderzoek naar kwaliteit van zorg of de effectiviteit van interventies. Maar ook voor de ontwikkeling van informatie voor specifieke groepen kan het van belang zijn om gezondheidsvaardigheden te meten, zodat informatie hierop afgestemd kan worden. Of om te onderzoeken of informatie echt iedereen bereikt.

Tips:

• Via Health Literacy Tool Shed vind je diverse tools. Bepaal welke vaardigheden je wilt meten voor jouw onderzoek om de juiste tool te vinden.
• Wil je hier meer over weten, neem deel aan onze werkgroep Wetenschappelijk onderzoek.

Toegankelijk onderzoek

Wanneer je onderzoek doet, is het belangrijk dat je onderzoek toegankelijk is voor iedereen. Want alleen zo krijg je representatieve uitkomsten. Zorg dat je vragen(lijsten) en informatie over het onderzoek toegankelijk zijn.

Lees meer over inclusief onderzoek.

Aanpak gezondheidsvaardigheden: een tweesporenbeleid

Zorg die toegankelijk is voor iedereen, houdt rekening met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. 

Het is belangrijk dat (zorg)organisaties zich bewust zijn van deze grote groep mensen en werken aan toegankelijk. Gebruik het model ‘‘de gezondheidsvaardige organisatie’ of vind meer tips bij ‘praktijkcheck’.

Het Expertisepunt Basisvaardigheden deelt kennis en informatie over hoe mensen hun vaardigheden kunnen vergroten. Verwijs mensen die hun vaardigheden willen vergroten actief door naar bijvoorbeeld bibliotheken.

Verder praten

Heb je een vraag naar aanleiding van deze informatie? We helpen je graag verder. Neem contact met ons op of word lid van onze besloten netwerkgroep op LinkedIn.