Beleid

Projectorganisatie

Het project Taal voor allemaal is ontstaan vanuit onze parter bijzondere lectoraat Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking van Zuyd Hogeschool, en verbonden aan de werkzaamheden van de bijzonder lector die ook als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam werkzaam is, in samenwerking met de zorgorganisatie Koraal Sittard en externe deskundigen.

In het project Taal voor allemaal werken communicatiespecialisten, getrainde deskundigen op het terrein van Taal voor allemaal en onderzoekers samen om taalregels te ontwikkelen, opleidingen te ontwikkelen, opleidingen te geven, onderzoek te doen en de missie en visie en de opbrengsten van het project te verspreiden.

Taal voor allemaal

Projectorganisatie

Het project Taal voor allemaal is ontstaan vanuit het bijzondere lectoraat Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking van Zuyd Hogeschool, en verbonden aan de werkzaamheden van de bijzonder lector die ook als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam werkzaam is, in samenwerking met de zorgorganisatie Koraal Sittard en externe deskundigen.

In het project Taal voor allemaal werken communicatiespecialisten, getrainde deskundigen op het terrein van Taal voor allemaal en onderzoekers samen om taalregels te ontwikkelen, opleidingen te ontwikkelen, opleidingen te geven, onderzoek te doen en de missie en visie en de opbrengsten van het project te verspreiden.

Missie

Het project Taal voor allemaal heeft als ultieme doel dat iedereen taal gebruikt die door iedereen voor wie die taalboodschap bedoeld is begrepen kan worden. Zodat ook mensen met (zeer) lage taalvaardigheden desgewenst aan alle aspecten van het maatschappelijke verkeer kunnen deelnemen. Taal voor allemaal wil inclusie bevorderen en mensen met (zeer) lage taalvaardigheden empoweren.

Visie

Er is in het Nederlands taalgebied nood aan methoden en handboeken met gevalideerde taalregels waarbij aangesloten wordt bij de mogelijkheden en de behoeften van mensen met (zeer) lage taalvaardigheden. Door met Taal voor allemaal aan de slag te gaan krijgen zenders van taalboodschappen zoals overheden en instellingen, handvatten om op een passende manier met mensen met (zeer) lage taalvaardigheden te communiceren. Het maximale resultaat wordt bereikt als iedereen zich bewust is van een eventueel niveauverschil in taal en vaardigheid om taal te gebruiken tussen zender en ontvanger. Dit vraag om het flexibel en op maat hanteren van taal. Het is van belang om Taal voor allemaal gebruik in te bedden in alle aspecten van het dagelijkse leven.

De huidige praktijk

Tot nu toe hebben we In Nederland zo goed mogelijk vorm gegeven aan communicatie met mensen met (zeer) lage taalvaardigheden, waaronder ook mensen met verstandelijke beperkingen. Ieder deed dit echter op zijn eigen manier. Ondanks de beste bedoelingen begrijpen mensen met (zeer) lage taalvaardigheden vaak de boodschap niet. Ze begrijpen bijvoorbeeld brieven van overheden niet en zo kan er miscommunicatie ontstaan.

Taal voor allemaal is géén taal voor mensen met verstandelijke beperkingen!

In vele Europese landen bestaan varianten van Easy to Read language, bedoeld om mensen met verstandelijke beperkingen, die de moedertaal maar (zeer)matig machtig zijn te helpen om leeservaring op te kunnen doen. In Duitstalige landen bestaat bijvoorbeeld sinds 2006 die leichte Sprache. Heel overheidswebsites kennen ook versie in leichte Sprache. Helaas zijn deze taalproducten té veel gekoppeld aan mensen met verstandelijke beperkingen en worden ze daarom niet geapprecieerd door mensen die zich niet met deze groep mensen willen identificeren en daarom de ontwikkelde taalproducten niet gebruiken. Dit leidt tot ongewilde exclusie. Taal voor allemaal richt zich op inclusie!

Het gebruik van Taal voor allemaal helpt iedereen 

Taal voor allemaal wil een beweging zijn voor alle mensen met (zeer) lage taalvaardigheden, ongeacht de oorzaak en duur van die (zeer) lage taalvaardigheden. Er zijn heel veel mensen die kunnen profiteren van eenvoudig geschreven en gesproken taal.

In Nederland is er nog geen integrale toepassing van toegankelijke taal voor mensen die (zeer) laag geletterd zijn. Met het project Taal voor allemaal willen wij in deze lacune voorzien. Het gebruik van makkelijkere Nederlandse taal kan mensen met (zeer) lage taalvaardigheden helpen om taalboodschappen beter te kunnen begrijpen en kan hun maatschappelijke participatie vergroten.

Initiatieven voor mensen die (zeer) laaggeletterd zijn

Er zijn allerlei initiatieven om taal toegankelijker te maken voor meer mensen. Belangrijk hierbij is onder andere het werk van de Stichting Lezen en Schrijven. Het projectteam van Taal voor allemaal en medewerkers van de Stichting Lezen hebben onlangs hun inzichten uitgewisseld. De stichting richt zich naast het bevorderen van begrijpelijke taal ook op het verbeteren van de taalvaardigheden van mensen met lage taalvaardigheden.

Taal voor allemaal kan gezien worden als een aanvulling op het werk van de Stichting Lezen en Schrijven. Het project Taal voor allemaal richt zich als enige ook op de doelgroep mensen die zeer laaggeletterd zijn. Daarnaast richt het project Taal voor allemaal zich uitsluitend op de zender van taalboodschappen. Deze moet taalboodschappen zo opschrijven of uitspreken dat ook mensen die zeer laaggeletterd zijn deze kunnen begrijpen.

De pijlers van Taal voor allemaal

Taal voor allemaal kent 3 pijlers. Ten eerste aan de mogelijkheden van de doelgroep aangepaste taalregels voor het schrijven en spreken van begrijpelijke taal. Ten tweede het toevoegen van afbeeldingen die het begrijpen van geschreven tekst vergemakkelijken. Ten derde het laten toetsen van concept taalproducten door de beoogde eindgebruikers. Op grond van hun feedback wordt het uiteindelijk taalproduct gemaakt.

De varianten van Taal voor allemaal

Taal voor allemaal kent verschillende varianten gebaseerd op het comfort taalniveau van de beoogde eindgebruiker.

Taal voor allemaal speciaal, voor mensen met zeer lage taalvaardigheden, geschreven op A1-niveau volgens het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader1 met aanpassingen in spelling die passen bij de beoogde eindgebruiker.

Taal voor allemaal, voor mensen met zeer lage taalvaardigheden, geschreven op A1-niveau volgens het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader.

Taal voor allemaal +, voor mensen met lage taalvaardigheden, geschreven op A2-niveau volgens het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader.

Twee- of drietrapsmodel, waarbij de kern van de tekst wordt weergegeven in Taal voor allemaal. De overige informatie wordt geschreven in Taal voor allemaal + (tweetraps) en nog meer informatie op B1 taalniveau (drietraps).

Vertalen of hertalen

In Taal voor allemaal kennen we de begrippen vertalen en hertalen.

Bij een vertaling in Taal voor allemaal wordt alle informatie uit de brontekst gebruikt. Er kan gekozen worden voor een vertaling vanuit het uitgangspunt van inclusie. Namelijk dat iedereen recht heeft op alle beschikbare informatie. Maar dat betekent ook dat er geen rekening gehouden wordt met eigenschappen als (verminderde) aandacht, concentratie en bevattingsvermogen van de beoogde lezers. Vertalen is ook aan de orde als sommige lezers met minder taalvaardigheden de tekst helemaal willen lezen of een zelfgekozen deel van de tekst willen lezen. Daarnaast kan iemand met meer taalvaardigheden een vertaling van een tekst gebruiken om de inhoud van de tekst uit te leggen aan iemand met minder taalvaardigheden.

Bij een hertaling in Taal voor allemaal wordt alleen de belangrijke informatie uit de brontekst gebruikt. Er wordt overlegd met zowel opdrachtgever als beoogde lezers over wat de belangrijke informatie uit de brontekst is. Vervolgens wordt er een samenvatting gemaakt van de boodschap van de brontekst.

Lezers met minder taalvaardigheden kunnen dan zelfstandig de hertaalde tekst lezen. Er kan eventueel extra informatie toegevoegd worden aan de hertaling die niet in de brontekst is opgenomen om de hertaalde tekst meer begrijpelijk te laten zijn voor de beoogde lezers. Ook kan er (daarnaast) voor gekozen worden om meer informatie uit de brontekst in een bijlage op te nemen voor lezers die meer informatie kunnen verwerken.

Doelen in het project Taal voor allemaal

Het verbeteren van de communicatie door het toepassen van de 3 pijlers van Taal voor allemaal. Het opleiden van professionals in samenwerking met mensen met (zeer) lage taalvaardigheden tot vaardige Taal voor allemaal gebruikers. Dit doen we op een waar mogelijk uniforme, effectieve en respectvolle manier gericht op het bevorderen van optimale maatschappelijke participatie van mensen met (zeer) lage taalvaardigheden.

Resultaten & beoogde resultaten

Sinds de start van het project in 2016 zijn de volgende resultaten behaald:

• De regels van Taal voor allemaal, vervat in een handboek, worden geleidelijk aan wetenschappelijk onderbouwd en vastgesteld. Dit is een levend document dat aangepast wordt aan de hand van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek.

• De leden van de projectgroep zijn opgeleid als specialisten Taal voor Allemaal.

• Er is een pilotcursus ontwikkeld en gegeven in juni en juli 2017 door de specialisten Taal voor allemaal aan zes medewerkers van Koraal. De cursus werd zeer positief ontvangen. Deze medewerkers zijn nu meer bekwaam in het schrijven in Taal voor allemaal en vervullen een ambassadeursfunctie voor Taal voor allemaal.

• Er is een pilotcursus ontwikkeld en gegeven in november en december 2017 door de specialisten Taal voor allemaal in samenwerking met studenten van Zuyd Hogeschool aan vier cliënten van Koraal. Deze cliënten zijn opgeleid tot beoordelaars Taal voor allemaal. Het effect van Taal voor allemaal op cliënten kon door deze cursus meteen onderzocht worden.

• Door het geven van de pilotcursussen is er een verfijning ontstaan van de werkwijze, zowel naar medewerkers als naar cliënten toe. De projectgroep heeft meer zicht op inhoud en vormgeving en kan zodoende een betere cursus aanbieden.

• Een aantal documenten zijn hertaald naar Taal voor allemaal. Deels zijn dit interne documenten binnen Koraal, maar ook het kwaliteitskader van VGN en diverse brieven van de gemeentes Maastricht en Amsterdam zijn hertaald.

• De specialisten Taal voor allemaal hebben een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de app Mijn Mening (cliënttevredenheidsonderzoek Koraal).

Wat we nog willen realiseren

• Het ontwikkelen van de website Taal voor allemaal. taalvoorallemaal.nu

• Het voortdurend informeren van stakeholders over het project Taal voor allemaal.

• Het ontwikkelen van een of meerdere introductiefilms voor (de varianten van)Taal voor allemaal.

• Het, in samenwerking met het bijzonder lectoraat voor inclusie van mensen met een verstandelijke beperking, organiseren van een studiedag in het voorjaar van 2019 over de opbrengsten van het lectoraat, waaronder over Taal voor allemaal.

• Wetenschappelijk onderzoek naar de validiteit van de regels van de verschillende varianten van Taal voor allemaal, naar de gebruikswaarde van afbeeldingen en naar het effect van het gebruik van Taal voor allemaal, door het bijzonder lectoraat en de bijzondere leerstoel in samenwerking met leden van het projectteam en met externe deskundigen.

• Het schrijven van een (hand)boek over het gebruik van Taal voor allemaal.

• Het zoeken van subsidiemogelijkheden om de implementatie van en het onderzoek naar (de varianten van) Taal voor allemaal te kunnen doen.

Het projectteam

Tessie Wittelings (tevens projectcoördinatie) twittelings@koraalgroep.nl

Karin Cortenbach kcortenbach@koraalgroep.nl

Frank Hovens fhovens@koraalgroep.nl

Enid Reichrath (externe deskundige van het bureau Toetsen Meten Weten) enid@toetsenmetenweten.nl 

Dr. Dirk Reynders (Zuyd Hogeschool, deskundige op gebied van beeldtaal) dirk.reynders@zuyd.nl

Prof. dr. Xavier Moonen (Universiteit van Amsterdam en Zuyd Hogeschool) x.m.h.moonen@uva.nl / xavier.moonen@zuyd.nl